Oorlog veroorzaakt tweespalt in verduurzaming voedselketen
De Wereldbank waarschuwt ervoor dat we als gevolg van de oorlog in Oekraïne een lange periode met hoge voedselprijzen tegemoet gaan. Na de piek in 2022 zal het nog jaren duren voordat de prijzen van graan, palmolie, energie en kunstmest weer normaliseren, zo voorspelt de ontwikkelingsbank in een rapport van 26 april. Dit zet verdere verduurzaming van de voedselketen onder spanning.
Insight
De Europese Unie (EU), de Nederlandse overheid en diverse voedselketens zetten sterk in op het verlagen van de milieuvoetafdruk van onze voedselproductie. Dat betekent minder gebruik van kustmest en gewasbeschermingsmiddelen, minder emissies naar de omgeving en verbetering van dierenwelzijn. Het zijn veelal maatregelen die leiden tot verhoging van de kostprijs van voedsel, terwijl voedsel al zo duur is geworden door de oorlog in Oekraïne. Hoewel afnemers en supermarkten stevige weerstand proberen te bieden zijn de prijzen in de winkels inmiddels sterk opgelopen; in april steeg de consumentenprijs van voedsel volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met liefst 7,2 procent en in de Eurozone bedroeg de toename 6,4 procent.
Het ligt in de verwachting dat de vrijwillige maatregelen die boeren, producenten en retailers nu al nemen om de voedselketen verder te verduurzamen, door de ontwikkelingen minder snel door de consument worden geaccepteerd. Samen met de sterke stijging van de prijzen voor energie en levensonderhoud hebben de hogere voedselprijzen grote gevolgen voor het besteedbaar inkomen van mensen met lagere of middeninkomens. De verkoop van producten met keurmerken als Planet Proof, Biologisch of Beter Leven zal net als de ontwikkeling van andere duurzame concepten waarschijnlijk minder snel toenemen dan zonder de nu verstoorde markt het geval zou zijn geweest. Uit onderzoek van GFK blijkt reeds dat het aandeel huismerken ten koste van A-merken is gestegen en dat mensen sinds de oorlog vaker naar discountsupermarkten gaan. Consumenten letten meer op de prijs en geven voorkeur aan goedkopere alternatieven.
De zogenaamde koninklijke route van verduurzaming, waarbij de verduurzaming door betere betaling in de keten wordt bekostigd, gaat door de oorlog dus haperen. Verduurzaming is bovendien niet gebaat bij onzekerheid en volatiele markten omdat boeren werken tegen krappe marges en de ruimte om te investeren in verduurzaming te beperkt is zonder steun uit de hele keten, in dit geval van de consument. Daarbij neemt de beschikbaarheid van biologische grondstoffen af, aangezien Oekraïne tot voor kort een belangrijke leverancier van deze grondstoffen was.
Hoewel de consument op dit moment minder bereid is om extra voor duurzame producten te betalen, blijven de ambities van de overheid onverminderd gericht op verdere verduurzaming van de voedselsector. Zowel het EU-beleid (Green Deal, Farm-to-Fork strategy en Fit For 55) als het Nederlandse beleid (kringlooplandbouw, energietransitie, stikstofbeleid) is sterk gericht op verduurzaming. De ambities van deze programma’s zijn nauwelijks vertraagd door de oorlog.
Sterker, op onderdelen zien we juist versnelling. De afhankelijkheid van de Europese veehouderij van eiwitimporten vergroot de aandacht voor de eigen eiwitvoorziening van Europa. De afhankelijkheid van Russisch gas verhoogt de urgentie voor de beoogde energietransitie. En de hoge prijzen voor kunstmest stimuleren het gebruik van mestproducten uit de veehouderij, belangrijk voor het sluiten van kringlopen. Europa verhoogt tenslotte de ambitie voor de productie van groen gas om zo minder afhankelijk te zijn van importen en biedt daarmee kansen voor de veehouderij. Het zijn allemaal ontwikkelingen die de verduurzaming juist weer versnellen.
ABN AMRO verwacht dat de weg naar verduurzaming weliswaar hobbels kent door de hogere voedselprijzen, maar niet te stoppen is. De consument zal minder open staan voor extra prijsstijgingen die onmiskenbaar samenhangen met verduurzaming, maar overheid en maatschappij zullen naar verwachting vasthouden aan de beoogde doelen.
Meer informatie
- Rapport Wereldbank, Commodities Market Outlook, april 2022
- ABN AMRO-publicatie, Van verliesmodel naar verdienmodel
- Pierre Berntsen, ABN AMRO Directeur Agrarische Bedrijven
Blijf op de hoogte over de oorlog in Oekraïne
De gevolgen van de invasie van Oekraïne door Rusland worden wereldwijd gevoeld. Allereerst door de burgers van Oekraïne en hun familie en vrienden in het buitenland, en daarnaast in de mondiale economie. Onze experts volgen de situatie nauwlettend. Bekijk onze themapagina over de oorlog in Oekraïne voor de veelgestelde vragen over uw bankzaken, sectorinformatie en economisch nieuws.
Lees verder in de agrarische sector
De agrarische sector in Nederland kenmerkt zich door hoge productiviteit en kwaliteit. Veel landen en organisaties zien Nederland daarom als agrarisch gidsland. Met een export van ruim EUR 100 miljard draagt de Nederlandse land- en tuinbouw sterk bij aan onze economie.
