Omikron en hogere prijzen storten ondernemers in onzekerheid

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Tel hierbij de snel stijgende grondstof- en energieprijzen, wat een opwaarts effect heeft op de inkoop- en afzetprijzen, en de druk op ondernemers is compleet. Om een beeld te geven: elke week dat de huidige lockdown langer duurt, kost dat de horeca circa 200 miljoen euro omzet.

De verschillen tussen de sectoren zijn groot en worden zichtbaar in de verwachtingen voor het komende jaar. Hoewel deze zijn omgeven door onzekerheid, en complexe problemen, lijken de bedrijven die de afgelopen achttien maanden moesten inleveren nu opnieuw de grootste klappen te krijgen. Hierbij gaat het vooral om ondernemers die hun verdienmodel niet kunnen aanpassen aan de situatie, omdat ervaring, menselijk contact of verplaatsing tot de kern van hun product behoren, zoals die in de reis- of evenementenbranche.

De leisure-sector, waartoe onder meer restaurants, hotels en reisorganisaties behoren, groeit dit jaar naar verwachting met 30 procent ten opzichte van 2020 en volgend jaar met 35 procent ten opzichte van 2021. Dit lijkt hoog, maar het is minder dan de 40 procent voor beide jaren die eerder was verwacht. Bovendien komt de sector hiermee in 2022 nog altijd niet terug op het niveau van 2019, het jaar voordat de pandemie uitbrak.

Tegenover de leisure staat de industriesector met een beter dan verwachte groei van 13,5 procent voor 2022 ten opzichte van vorig jaar. De industrie groeit snel en vooral in de machine-industrie zijn de orderportefeuilles vol. De productie is het afgelopen jaar al flink op gang gekomen en ABN AMRO verwacht dat deze groei in 2022 doorzet. Hetzelfde geldt voor de sector transport en logistiek (T&L). De sluiting van winkels kan effect hebben, maar de meeste branches binnen T&L kunnen dit opvangen. Veel ondernemers in de sector zijn dan ook optimistisch over hun omzet, tarieven en winst.

Wat alle sectoren bindt, is onzekerheid. De grote vraag is wanneer de genomen maatregelen aanslaan, de besmettingen afnemen en de economie weer open gaat. Ervaring met eerdere lockdowns leert ons dat vier weken te kort is om effect te zien in de besmettingen en daarmee voldoende afname in druk op de ziekenhuizen. Het demissionaire kabinet houdt periodes van enkele weken aan. Daarnaast kan de ene sector zich beter voegen naar de maatregelen dan de andere.

Het vervroegen van de sluitingstijden naar 17.00 uur werd bijvoorbeeld door veel ondernemers creatief opgevangen. Zo boden sportscholen een groot deel van hun lessen overdag aan, stapte de horeca over op lunches en dunches (combinatie van een lunch en een diner) en werd er weer volop bezorgd. Dat kon echter niet voorkomen dat deze gedeeltelijke lockdown de omzet van horecaondernemers fors raakte. In de eerste week van de avondsluiting is te zien dat de consumentenbestedingen bij restaurants en cafetaria’s met bijna 50 procent afnamen ten opzichte van diezelfde week in 2019.

Nu de maatregelen zijn aangescherpt, zoals vorig jaar ook rond deze tijd ook is gebeurd, heeft dat nog meer effect. De verwachting is dat niet alleen de branches die worden gesloten worden geraakt, zoals de horeca, de winkels en de evenementen, maar ook branches en sectoren die hieraan nauw verbonden zijn. Zo kunnen uitzendbedrijven minder personeel leveren aan de direct door maatregelen getroffen sectoren, heeft het personenvervoer minder klandizie omdat hun klanten thuis blijven en krijgt de grafische industrie minder verzoeken voor drukwerk.

Hoelang de huidige maatregelen onder druk van omikron in stand blijven is hoogst onzeker. Het RIVM maakt uit de huidige verspreidingscijfers op dat de nieuwe coronavariant zich sneller verspreidt en de huidige vaccinaties onvoldoende beschermen. Het instituut rekent er dan ook op dat omikron in januari de dominante virusvariant wordt en de deltavariant tegen die tijd is verdwenen. Bovendien zei Jaap van Dissel, lid van het Outbreak Management Team, medio december in de Tweede Kamer dat omikron kan leiden tot dubbel zoveel ziekenhuisopnames.

Belangrijk is dat de boosterprikken die tegen omikron beschermen snel worden gezet. Demissionair minister Hugo de Jonge gaf tijdens de laatste persconferentie aan dat op 7 januari alle volwassenen een uitnodiging hebben gekregen voor de booster. Een vaccin als Pfizer beschermt wel tegen omikron, maar minder dan gehoopt. De farmaceut stelde in een persverklaring op 8 december dat een booster, oftewel een derde dosis, mogelijk wel voldoende bescherming biedt. Tegelijkertijd werkt het concern aan een nieuw vaccin dat naar verwachting in maart 2022 op de markt kan zijn. Het kost dan ongeveer een half jaar om dezelfde vaccinatiegraad te behalen als pre-omikron. Zijn er in die periode wederom maatregelen nodig, dan heeft dat ook later in het jaar gevolgen voor meer sectoren dan die hierboven al genoemd zijn.

Naast het coronageweld is de pijn ook voelbaar op andere terreinen. Door het snelle herstel in het afgelopen jaar is een tekort aan containers ontstaan en zijn grondstof- en energieprijzen gestegen, zodat verschillende branches, zoals de voedingsmiddelenindustrie, de bouwmaterialenindustrie en de verpakkingsmiddelenindustrie tegen hogere inkoopprijzen aankijken en deze – wanneer mogelijk – in hun afzetprijzen doorberekenen. Dit betekent hogere prijzen in de industriesector, de bouw en de transportsector. Ook in de voedingssector zijn de afzetprijzen flink gestegen.

Zo heeft Heineken de prijs van een glas bier in de horeca verhoogd. De brouwer zag door de prijsstijgingen van aluminium, plastic, karton, hop en gerst van circa 30 tot 50 procent geen andere mogelijkheid, zo vertelde Heineken CEO Dolf van den Brink aan de media.

Heineken is niet de enige onderneming die aan zijn prijzen sleutelt. Ook bedrijven uit andere sectoren lopen tegen hogere kosten aan als gevolg van de schaarste. Per saldo is 35 procent van alle ondernemers van plan de prijzen in de komende drie maanden te verhogen, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Hoewel de meeste ondernemers de prijzen nog niet of niet volledig doorberekenen aan de eindklant, zijn nog nooit zoveel ondernemers van plan geweest de prijzen te verhogen. Bovenaan de lijst staat de elektrische verlichtingsindustrie. Daar is per saldo zo’n 85 procent van de ondernemers van plan hun prijzen te verhogen. In de meelindustrie is dat per saldo ruim 77 procent. Van de verwerkers van beton, gips en cement is 65 procent van plan om de prijzen te verhogen. Deze verhogingen hebben gevolgen voor afnemers verderop in de keten, die direct aan de consument leveren. Zij kunnen hoge prijzen alleen opvangen wanneer ook zij deze doorberekenen aan hun klanten.

Lees het volledige rapport 'Sectorprognoses december 2021'.

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Lees meer sectoroverstijgende artikelen

Naast de ontwikkelingen en kansen die zich in specifieke sectoren voordoen, zijn er ook volop actuele zaken die effect hebben op alle sectoren. Van klimaatbeleid en verkiezingen tot personeelstekorten en grondstoffenprijzen.

Bekijk alle artikelen