In Trumps eerste termijn werd de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie al geconfronteerd met hogere importtarieven op 160 producten. De gevolgen hiervan bleven destijds beperkt doordat Nederland veel van deze producten, zoals wijn en olijven, niet of nauwelijks produceert of exporteert. Bovendien ontkwamen voor Nederland belangrijke exportproducten zoals kaas aan de tariefsverhoging. Dit keer lijkt het anders te gaan: Trump zinspeelt op een importtarief van 25 procent voor alle goederen uit de Europese Unie.
Jaarlijks exporteert de Nederlandse dranken- en voedingsmiddelenindustrie ruim 2,3 miljard euro naar de VS. Omgerekend is dit slechts 3 procent van de totale export. Figuur 1 laat zien dat Nederland met name alcoholische dranken, vis, groente & fruit, kaas en chocolade naar de VS exporteert.
Een heffing op Europese goederen zorgt ervoor dat Amerikaanse afnemers vaker Nederlandse voedingsmiddelen links laten liggen en vervangen voor binnenlandse alternatieven. Op basis van eigen ramingen verwacht ABN AMRO dat de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie jaarlijks ruim de helft minder naar de VS zal exporteren als gevolg van een eenzijdig importtarief van 25 procent. Dit is gelijk aan 1,3 miljard euro. Op de totale export van de voedingsmiddelenindustrie betreft de daling echter slechts 1,5 procent. De impact lijkt daarmee beperkt.
Risico’s per productcategorieën
De verschillen per productcategorie en individuele bedrijven zijn echter groot. Op basis van de prijselasticiteit – de mate waarin de afzet reageert op prijsveranderingen – per productcategorie en de afhankelijkheid van de export naar de VS zien we de grootste risico’s bij de volgende productcategorieën; zie figuur 2:
- Alcoholische dranken: Nederlandse producenten van bier en sterke drank vervoeren 15 procent van hun export naar de VS. Zij kennen daarmee een relatief sterke afhankelijkheid van de Amerikaanse markt. Tegelijkertijd zien zij hun Amerikaanse afzet naar verwachting met 52 procent dalen. Dit is gelijk aan 9 procent van de totale export van alcoholische dranken.
- Vis: De belangrijkste vissoort die naar de VS wordt geëxporteerd is verwerkte zalm (83 procent). Vis kan gezien worden als een luxeproduct en reageert daarmee relatief sterk op prijsstijgingen. De export richting de VS kan dalen tot wel 70 procent.
- Cacao en chocolade: Met een verwachte afzetdaling van 60 procent wordt ook deze subsector sterk geraakt. Kanttekening daarbij is dat een groot deel van deze afzet doorvoer van cacao betreft waardoor de economische schade gedempt wordt.
Daartegenover lijkt de schade voor exporteurs van zuivel, graan en koffie beperkt te blijven met een daling van ‘slechts’ 40 procent.
Om de impact te verzachten kunnen producenten anticiperen door 1) andere afzetmarkten te zoeken en daarmee hun klantenbestand diversifiëren, 2) prijzen aan te passen, afhankelijk van de prijselasticiteit van het product en 3) productie verplaatsen naar de VS of landen waarvoor geen Amerikaans importtarief geldt om daarmee de importheffing te ontlopen.
Gedragsveranderingen en neveneffecten
In onze berekening kijken we enkel naar de directe effecten van de importheffing op productniveau. Gedragsveranderingen en neveneffecten zijn te onzeker en daarom in de berekeningen niet meegenomen. Neveneffecten kunnen echter verzachtend werken. Ter illustratie, Amerikaanse bierbrouwers zullen minder competitie ervaren van Nederlandse bierbrouwers als gevolg van het importtarief. Tegelijkertijd krijgen ze te maken met hogere inkoopkosten doordat ze het importtarief ook (deels) betalen over hun tarwe en hop. Het relatieve voordeel van Amerikaanse bierbrouwers wordt daarmee deels teniet gedaan.
Daarnaast spelen importtarieven voor concurrerende landen een belangrijke rol. Mexico produceert eveneens veel bier voor de Amerikaanse markt. Als zowel de EU als Mexico importtarieven moeten betalen zal de daling in het exportvolume gedempt worden. Mocht het tarief voor Mexico worden opgeheven, dan zal de EU harder geraakt worden. Neveneffecten kunnen ook negatief uitpakken. Overtollig aanbod dat niet naar de VS wordt verscheept zal op bijvoorbeeld de Europese markt worden aangeboden. Dit drukt de prijzen, zodat het Amerikaanse importtarief uiteindelijk tegelijk de marges in Europa onder druk zet. Gegeven de omvang van de export naar de VS blijft dit effect naar verwachting beperkt.
Op dinsdag 4 maart werden de importheffingen van de VS voor Canada, Mexico en China ingevoerd. Het is het nog maar de vraag hoe geloofwaardig de dreiging van Trump richting de EU is. De importheffing voor Mexico en Canada werd in het verleden al voor invoering uitgesteld. Bovendien werkt de EU aan een tegenreactie die Trump mogelijk van gedachten kan doen veranderen. Vanuit economisch perspectief is een tegenreactie met importheffing voor Amerikaanse goederen overigens geen verstandig idee doordat het de Nederlandse inflatie verder zal aanjagen. Nederland importeert vanuit de VS met name fruit & noten (jaarlijks 286 miljoen euro), alcoholische dranken (190 miljoen euro), vlees (183 miljoen euro) en vis (116 miljoen euro).
Meer informatie
Lees alle feiten en ontwikkelingen in de analyse 'Export Nederlandse voedingsmiddelen naar VS halveert bij invoering handelstarief Trump'.
Lees verder in de foodsector
De Nederlandse foodsector is koploper op het gebied van arbeidsproductiviteit en innovatie. Robotisering, digitalisering en duurzaamheid zijn belangrijke thema’s waarop ondernemers zich onderscheiden ten opzichte van veel internationale concurrenten.
