De intensieve behandeling van coronapatiënten in ziekenhuizen leidt tot een sterk toegenomen hoeveelheid afval en uitstoot van CO2. Overstappen op wasbare isolatiejassen biedt soelaas; het vermindert zowel het afval als de CO2-uitstoot met minimaal 80 procent.
De coronapandemie geeft niet alleen veel leed, maar ook veel medisch afval. Zo slingeren sinds het begin van de uitbraak talloze wegwerp-mondkapjes rond op straat. Minder zichtbaar, maar wel immens, is de enorme afvalberg aan wegwerp isolatiejassen door ziekenhuispersoneel dat met coronapatiënten in aanraking is gekomen. Met het voortduren van de coronacrisis is die hoeveelheid afval nauwelijks te overzien.
Uit een steekproef bij een beperkt aantal ziekenhuizen blijkt namelijk dat per verpleegbed 15 tot 20 isolatiejassen per dag nodig zijn, en per IC-bed ongeveer 25 per dag. De afgelopen tijd bezetten patiënten met corona per dag 1700 verpleegbedden en 800 IC-bedden, wat neerkomt op 48.900 weggegooide isolatiejassen per dag. Met een lengte van een meter twintig per stuk is dit dagelijks ruim 58 kilometer aan isolatiejassen. Wanneer het aantal in Nederland verbruikte isolatiejassen van de afgelopen piek achter elkaar wordt gelegd, kunnen onze sporters er overheen lopen naar de Olympische Spelen in Tokyo, zo'n 8.900 kilometer bij ons vandaan.
Voorlopig lijken de meeste ziekenhuizen geen noodzaak te zien om hier verandering in te brengen. Het gebruik van wegwerpkleding is veilig en relatief goedkoop, en ziekenhuismedewerkers weten niet beter. De bijbehorende vervuiling en CO2-uitstoot valt buiten het zicht van de zorg, die op het moment wel andere dingen aan het hoofd heeft.
De vraag of deze werkwijze toch anders kan, is gerechtvaardigd. ABN AMRO heeft met de Amsterdam Economic Board de mogelijkheden onderzocht om over te gaan op wasbare isolatiejassen. Wat begon als een klein project, leidde al snel tot het in kaart brengen van een reeks van obstakels en, gelukkig, redelijke oplossingen. Zo stonden de onderzoekers bijvoorbeeld voor de vraag hoe een perfecte isolatiejas eruit ziet, hoe gebruikscomfort kan worden gegarandeerd, wat de maakkosten ervan zijn, hoeveel CO₂ wordt uitgestoten bij het wassen, hoe het transport geregeld wordt, hoe lang de afstotende coating veilig blijft en welke materialen gebruikt en hergebruikt kunnen worden. Na maanden overleg met de gemeentes Amsterdam en Haarlem, het waterbedrijf, een wasserij, enthousiaste scholieren en zorgbedrijven, haalde een aantal wasbare isolatiejassen de eindstreep. Het zijn katoenen isolatiejassen die minimaal 70 keer kunnen worden hergebruikt en polyester isolatiejassen die 100 keer kunnen worden hergebruikt.
Ondanks de betrokkenheid van de zorgpartijen slaan de nieuwe oplossingen in de praktijk niet erg aan. De aanschafprijs is het probleem niet, maar de logistiek rond het wassen wèl. Een wegwerpschort kost nu ongeveer 1 euro. Een wasbaar schort kost, inclusief alle was- en logistiekkosten, ongeveer 1,75 euro per keer. Een regulier ziekenhuis heeft 250.000 isolatiejassen per jaar nodig, wat een verschil oplevert van bijna 190.000 euro aan kosten. Voor de zorg, waar de marges beperkt zijn, is dit een behoorlijk bedrag.
Wasbare isolatiejassen leveren een reductie van de afvalberg tot zo'n 15 procent op. Het verschil in CO2-uitstoot is ook fenomenaal. Afhankelijk van het materiaal en de footprint van het energiegebruik tijdens het wassen daalt de uitstoot bij hergebruik van isolatiejassen tussen de 80 procent en de 94 procent. Voor beide materialen is iets te zeggen. Het polyester schort gaat langer mee en heeft bij wassen met 100% groene energie de allerlaagste CO2-belasting. Het voordeel van katoen is dat het draagcomfort hoger is en dat bij het wassen geen microplastics in het milieu komen. Zeker is dat beide opties voor het milieu vele malen beter zijn dan de huidige wegwerpisolatiejassen.
Het verschil in CO2-uitstoot en reductie van de afvalberg tot 15 procent door vervanging van wegwerp door hergebruik, maakt duidelijk dat de partijen in en rondom de zorg hiermee een actieve bijdrage kunnen leveren aan de invulling van de afspraken die binnen de Green Deal Zorg zijn gemaakt. Naast bijvoorbeeld het verduurzamen van gebouwen, zorgvuldig gebruiken van medicatie en het verminderen van het afval bij operaties is ook de coronazorg een belangrijk thema geworden.
Een klein aantal ziekenhuizen heeft inmiddels wel gekozen om het verkleinen van de afvalberg en daarmee de reductie van CO2 hogere prioriteit te geven. Zij hebben ondanks de hogere kosten de wegwerp isolatiejassen vervangen door wasbare exemplaren. Dergelijke duurzame beslissingen verdienen navolging.
Lees verder in de sector Zorg
In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.
