“Uiteindelijk moeten we allemaal energie-experts worden”
Gem Beemsterboer heeft jarenlange ervaring binnen het Havenbedrijf Amsterdam, waar hij zich onder andere bezighoudt met grote cruiseschepen, windparken en mondiale handel. Sinds enkele jaren is hij ook actief in de energiesector als bestuurslid van de Energie Coöperatie Amsterdamse Haven (ECAH). “Als Havenbedrijf willen wij een leidende rol spelen in het ondersteunen van de energietransitie en het oplossen van netcongestie”, benadrukt hij.
In de haven van Amsterdam zijn veel verschillende partijen gevestigd, variërend in grootte, internationale herkomst, activiteiten en behoeften. Ondanks de unieke samenstelling van bedrijven is er één gedeelde zorg: netcongestie. Hoewel het elektriciteitsnet op dit moment alleen op papier overbelast is, raakte de lokale netbeheerder Liander in 2021 bezorgd dat volledige benutting van eerdere toewijzingen zou leiden tot een tekort aan capaciteit op het net. Om deze reden is nu sprake van netcongestie, wat betekent dat de netbeheerder geen nieuwe bedrijven aansluit en de aansluitingen van bestaande klanten niet uitbreidt.
In een zoektocht naar oplossingen kwam Liander in 2023 met een nieuwe aanpak, namelijk de uitgifte van capaciteitsbeperkingscontracten. Deze contracten maken het mogelijk voor bedrijven om toch op het overbelaste net aan te sluiten of extra capaciteit te verkrijgen, onder de voorwaarde dat Liander de afnemer kan verplichten tijdelijk geen of minder stroom af te nemen. Een verplichte afroep wordt een dag van tevoren doorgegeven. Dit gebeurt wanneer de netbeheerder een piekmoment verwacht waarbij het stroomnet overbelast dreigt te raken. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van een systeem genaamd 'Gopacs', dat is opgezet door de netbeheerders.
Om één aanspreekpunt te creëren, wendde Liander zich tot het Havenbedrijf Amsterdam. Het Havenbedrijf zag dat er in principe voldoende capaciteitsruimte was op het net, maar dat de inrichting anders moest. Beemsterboer legt uit: “Er zit vaak licht tussen de actuele groeiplannen van bedrijven en de verwachtingen van Liander. Dit kan leiden tot ongebruikte capaciteit en dus tot het niet aansluiten van bedrijven die ook energie nodig hebben.”
Om de vraag naar stroom beter te beheren, werd begin 2023 de Energie Coöperatie Amsterdamse Haven opgericht. Deze coöperatie ondersteunt bedrijven in de haven bij mogelijke netcongestie en bevordert kennisdeling in het gebied. “Momenteel fungeert de coöperatie als een tussenpersoon voor onze leden richting Liander, door afspraken met de netbeheerder te maken om congestie op het elektriciteitsnet te voorkomen. Daarnaast ontwikkelen we directe samenwerkingen tussen bedrijven via software, hardware en specifieke afspraken, dit staat bekend als energie-hubs”, aldus Beemsterboer.
De coöperatie heeft een belangrijke stap gezet door capaciteitsbeperkingscontracten in groepsformaat met Liander te ontwikkelen en in de haven te gebruiken. Een voordeel van dit nieuwe groepscontract is dat individuele bedrijven zich niet langer hoeven bezig te houden met Gopacs, omdat dit centraal wordt geregeld door de coöperatie. Volgens Beemsterboer leidt dit tot een efficiënter gebruik van de toegewezen capaciteit dan wanneer leden dit zelfstandig zouden doen en worden leden ontzorgd. “We kunnen werken met de aanwezige groepscapaciteit en de individuele stroomvraag van de leden, zodat zij minder snel negatieve effecten zullen ervaren van een Gopacs-melding”, zegt hij. Bovendien ontwikkelt de coöperatie, in samenwerking met de netbeheerder en haar partners, de mogelijkheid om de beschikbare energiestroom onder de aangesloten leden te verdelen binnen de toegewezen capaciteit. Dit wordt de groepstransportovereenkomst genoemd en zal vanaf volgend jaar worden uitgerold.
De elektriciteit wordt via een enkele TenneT-hoofdaansluiting verspreid door de hele haven. Deze hoofdaansluiting is in de haven verder aangesloten aan vier onderstations, waarvan twee zijn afgesloten met een groepscapaciteitsbeperkingscontract. De coöperatie werkt eraan ook de andere twee onderstations te organiseren via deze groepscontracten. Ondanks de zorgen over Gopacs-afroepen, is zo’n melding tot nu toe nog niet voorgekomen in de haven.
In oktober 2023 werd in de haven congestie op hoogspanningsniveau afgekondigd door TenneT. Hierdoor mag Liander tot op heden niet meer de grenzen van de capaciteit opzoeken, maar alleen de aanvragen tot en met 2023 inwilligen. De ruimte die Liander zag op haar deel van het net was er volgens TenneT op een hoger net niet, althans dat wilde TenneT eerst onderzoeken. Het is inmiddels duidelijk dat netcongestie ook voor Liander een groot probleem zal blijven gedurende het komende decennium.
Hoewel TenneT meldt dat het net vol blijft, heerst er optimisme over de initiatieven, dankzij nieuwe software die de stroomvraag slimmer reguleert en onderlinge verdeling mogelijk maakt. Hierdoor kan efficiënter worden gestuurd op afzonderlijke energiecomponenten om een optimale stroomverdeling te realiseren. “Zo kunnen we beter inspelen op energiepieken door bijvoorbeeld onze leden te vragen motoren van hun koelhuizen op andere momenten aan te zetten. Op termijn moet het verdelen van energie volledig geautomatiseerd verlopen.”
Voor de toekomst richt Beemsterboer zich met de coöperatie op drie aspecten. Ten eerste wil hij de automatisering van energiegebruikers verbeteren door slimme sturing systemen in te zetten, zodat bijvoorbeeld Gopacs-meldingen automatisch worden afgehandeld. Ten tweede onderzoekt hij de haalbaarheid van groepstransportovereenkomsten met Liander. Dit nieuwe type contract maakt het mogelijk dat aangesloten bedrijven de som van hun aansluitingen, minus een afslag, via de coöperatie onderling verdelen. Beemsterboer: “Zo kan bijvoorbeeld een bakkerij in de ochtend al zijn machines aanzetten omdat onderling is afgesproken dat een naastgelegen transportbedrijf wat later zijn vrachtwagens gaat laden.” Hierbij is het belangrijk dat de verantwoordelijkheden en zekerheidsstellingen worden vastgelegd. Normaal ligt deze verantwoordelijkheid bij Liander, maar met een groepstransportovereenkomst is er ruimte voor onderlinge uitwisseling via de kabels van Liander, waardoor de verantwoordelijkheid verschuift. Tot slot meldt Beemsterboer dat via de coöperatie het kennisniveau bij de bedrijven wordt verhoogd, want “uiteindelijk moeten we allemaal energie-experts worden, om goed te kunnen samenwerken waardoor geld kan worden bespaard en bedrijven in staat stelt te blijven groeien en verduurzamen.”
Lees ook het rapport: Indikken: Oorzaken en oplossingen voor netcongestie
Meer informatie
Het afgelopen jaar is een aantal flinke stappen gezet om de gevolgen van netcongestie te verminderen. Zo is de nieuwe Energiewet aangenomen en heeft de ACM al veel beleidsregels aangepast om bedrijven meer ruimte te geven de schaarse capaciteit op het net slimmer te benutten. Lees hier meer over in het rapport 'Netcongestie: Voor wat, hoort wat'.
Lees verder in de energiesector
De energiesector is sterk in beweging nu de energietransitie steeds meer vaart krijgt. ABN AMRO wil een leidende rol spelen in het versnellen van de energietransitie, die bol staat van de kansen én obstakels.
