De foodretail is een van de grote winnaars van de coronacrisis. Door de noodgedwongen sluiting van de horeca tijdens de eerste golf in maart-mei en de tweede golf in oktober-november heeft foodretail top-omzetten gedraaid.
Uit een analyse van het binnenlandse betalingsverkeer dat ABN AMRO verwerkt, blijkt dat zowel de voedingsspeciaalzaken als de supermarkten bij aanvang van de crisis kerstweek-omzetten hebben gedraaid. In de zomermaanden lag de omzet wat lager dan in de eerste crisismaanden maar nog steeds ruimschoots boven het niveau van vorig jaar zomer.
Het effect is ook deels te verklaren doordat consumenten bij zowel supermarkten als speciaalzaken vanwege Covid-19 meer met pin betalen. Dat effect van pinbetalingen is bij speciaalzaken wellicht nog sterker en onlinebetalingen zijn hier beperkter. Een deel is ook omzetting van chartale naar digitale omzet. Betaalgemak is nog belangrijker geworden en de consument weet de lokale vers-aanbieder in coronatijd goed te vinden.
De consument werkt en verblijft nog steeds veel meer thuis. En doordat horecabezoek niet of beperkt mogelijk is, consumeert hij binnenshuis meer. En dan gaat het niet alleen over toiletpapier en koffie maar ook over luxere voedingswaren als kazen en wijnen. Consumenten verwennen zichzelf thuis, er is meer interesse en tijd om lekker te koken en meer dan de helft van de Nederlanders is dit jaar niet op vakantie geweest. Daarnaast was de zomer heet en droog, wat voor extra consumptie zorgde.
De aanscherping van de coronamaatregelen die de overheid medio oktober aankondigde, heeft de uitgaven van ABN AMRO-klanten bij voedingsspeciaalzaken en supermarkten in oktober flink laten toenemen. Begin november is min of meer een tweede lockdown ingevoerd en ging de horeca noodgedwongen dicht. Per 15 december is uiteindelijk een volledige lockdown ingevoerd met de feestdagen nog voor de boeg. De komende periode ziet er voor de specialzaken en supermarkten veelbelovend uit. Maar dat geldt niet voor alle zaken. Supermarkten en voedingsspeciaalzaken in de grensstreken, die het ook van buitenlandse bezoekers moeten hebben, hebben het lastiger vanwege de beperkende maatregelen en de vrees van de consument om de grens over te steken.
Online-omzetten
De online-omzetten zijn bij menige supermarktformule door het dak gegaan. Uit een recent consumentenonderzoek van ABN AMRO blijkt dat, mede door corona, de voorkeur voor het online kanaal is toegenomen van 16 procent in 2018 naar 21 procent in 2020. Veel consumenten hebben voor het eerst kennis gemaakt met het doen van online aankopen en het gemak en de veiligheid ervan ervaren. Voor food ligt de huidige onlinevoorkeur op 13 procent. Nog maar vijf jaar geleden (2015) was dit slechts 3 procent.
Om de toenemende vraag bij te houden investeren veel superformules in het vergroten van hun onlinekanaal: meer capaciteit in distributiecentra, meer bezorg- en meer pick-up-pointcapaciteit. In de markt wordt uitbreiding naar andere regio’s uitgesteld omdat de beschikbare capaciteit nodig is om bestaande hubs te bemensen. De onstuimige volumegroei maakt het voor veel supermarktketens moeilijk om het online kanaal rendabel te krijgen én te houden. Een deel van de nieuwe onlineklanten valt na de crisis weer terug in het oude winkelgedrag. Maar het is reëel te veronderstellen dat een groot deel dit niet zal doen.
Na corona
De uitgevoerde ABN AMRO peiling onder consumenten laat zien dat per saldo 28 procent van de Nederlanders denkt in het post-coronatijdperk minder naar fysieke winkels te gaan. Die afname is in elke branche te verwachten, maar met een per saldo afname van 8 procent scoren supermarkten op dit vlak nog het beste.
De grote vraag blijft hoe de consument zich ‘na corona’ gaat gedragen. Hoe gaan we onze werkweek invullen? Als werkgevers besluiten om werknemers een groot deel van de week thuis te laten werken, heeft dat een positieve invloed op de omzetten van de supermarkten maar een negatieve impact op de kleinere service- en gemakssupers. Deze zijn veelal gevestigd op high traffic-locaties als bus- en treinstations. Deze verkeersstromen nemen naar verwachting af en dat zal impact hebben op het toekomstige locatiebeleid.
Verduurzaming wordt de komende jaren een groot thema voor de sector. Supermarkten hebben een centrale rol in de voedselketen. Een meerderheid van de burgers doet een moreel appèl op de sector om te verduurzamen. Maar de supermarkt heeft niet alleen met de burger te maken, maar ook met de consument. En een meerderheid van de consumenten laat zich (zeker als het onderscheid tussen duurzaam en niet-duurzaam klein is) nog altijd leiden door de prijs. Als marges onder druk blijven staan, is de ruimte om te verduurzamen gering. Overheidsingrijpen lijkt nodig om te zorgen dat de consument de werkelijke prijs van duurzame en niet-duurzame producten doorberekend krijgt en om te zorgen dat de rendementen eerlijk over de hele voedselketen verdeeld worden. Het overleg in de keten is inmiddels gaande maar een oplossing nog ver weg.
De coronacrisis heeft tot slot veel consumenten bewust gemaakt van een gezondere levensstijl: méér bewegen maar ook betere en gezondere voeding. In de sector is de algemene opvatting dat de supermarkt geen dominee wil zijn en klanten zelf moeten kiezen wat ze willen eten. De vraag is of dat inmiddels niet achterhaald is en of supermarkten ook de morele verplichting hebben om een gezonder assortiment aan te bieden en klanten te helpen bij het maken van verantwoorde keuzes. Wie een klant helpt met zijn gewicht en met een gezonder leven, heeft uiteindelijk een zéér loyale klant.
Dit artikel is op 18 december 2020 gepubliceerd in ‘Sterker uit de crisis’ van het Food Service Instituut Nederland.
Lees verder in de retailsector
De winkel van vandaag is meer dan alleen een voorraadkast. Het biedt klanten advies en inspiratie en is de plek om in contact te zijn met klanten. Door de Oekraïne crisis en forse inflatie is het consumentenvertrouwen sterk gedaald en dit beïnvloedt het consumentengedrag. Retailers kampen daarnaast met forse kostenstijgingen op het gebied van inkoop, huur, personeelskosten, covid herstelbetalingen en energie. De omstandigheden blijven ook na covid voor veel retailers uitdagend.
