Voedingsindustrie voorzichtig terug op groeipad

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Voedingsindustrie voorzichtig terug op groeipad'.

De voedingsindustrie is met een productiewaarde van ruim 114 miljard euro (FNLI) goed voor bijna een vijfde van de totale Nederlandse industriële productiewaarde. Verschillende subsectoren maken deel uit van de voedingsindustrie. Deze prognoses gaan in op een aantal subsectoren, namelijk ‘Zuivelverwerking’ en ‘Vleesverwerking’, samen goed voor ruim een derde van de productiewaarde en op de subsectoren ‘Drankproductie’, ‘Verwerking en handel in groente en fruit’ en ‘Industriële bakkerijen’, die samen 20 procent vertegenwoordigen. In de onderstaande tabel zijn prognoses opgenomen van sectoren waarvoor dit op basis van publiek beschikbare volumedata mogelijk is.

Deze inleiding bevat allereerst een schets van de economische situatie die voor een belangrijk deel de context van de voedingsindustrie bepaalt. Daarna volgen analyses van achtereenvolgens productie en vraag. Vervolgens komen relevante uitdagingen voor de sector aan bod. Tot slot wordt nader ingegaan op de ontwikkelingen per subsector.

De Nederlandse economie groeit met 0,9 procent in 2024 en ABN AMRO verwacht een groei van 1,5 procent in 2025. Ook in de Europese Unie (EU), waar het grootste deel van het exportvolume van de Nederlandse levensmiddelenindustrie blijft, trekt de economische groei in 2025 aan, al blijft Duitsland achter. In diezelfde ramingen ligt de inflatie in Nederland met 3,3 procent, hoger dan het Europese gemiddelde. Een belangrijke oorzaak van de hogere inflatie in Nederland zijn de forse loonstijgingen. Die hebben overigens wel geleid tot een toename in het besteedbaar inkomen.

De productievolumes in de voedings- en genotsmiddelenindustrie zijn in 2024 gelijk gebleven. In 2024 stegen vooral de consumentenprijzen van alcoholvrije dranken en alcoholhoudende dranken en dat drukte de vraag. Cees-Jan Adema, directeur Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), benadrukt het belang van ketensamenwerking: “Samen met alle partners in de keten zullen we ervoor moeten zorgen dat er een duurzame bodem gevonden wordt in onze inspanningen om de boodschappen betaalbaar te houden.”

Voor 2025 wordt een herstel in vraag verwacht, al blijft dit enigszins wankel, want volumecijfers van zowel supermarkten als buitenshuisconsumptie in Nederland staan beide nog onder druk. Het Food Service Instituut Nederland (FSIN) rapporteert in januari 2025 een groeiend prijsverschil tussen het foodservicekanaal (buitenshuisconsumptie) en supermarktkanaal. Veel consumenten vinden uit eten gaan inmiddels te duur. In de supermarkt zijn steeds meer kwalitatief hoogwaardige kant-en-klare maaltijdoplossingen te vinden die concurreren met fastfood concepten. Maar ook binnen het supermarktkanaal worden keuzes op basis van budgetbesparingen gemaakt. Het A-merk verliest steeds meer terrein op het huismerk, dat doorgaans gunstiger geprijsd is. Het aandeel huismerken (exclusief tabak) in de supermarkt steeg volgens adviesbureau Circana, dat kassadata van supermarkten analyseert, naar een recordhoogte van bijna 33 procent in 2024.

Een grote uitdaging blijft het structurele personeelstekort in de sector, zo blijkt ook uit de conjunctuurenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Daarin geeft bijna een kwart van de bedrijven aan dat het tekort aan arbeidskrachten een belemmering vormt voor groei. In het algemeen groeit de arbeidsproductiviteit van voedingsbedrijven al jaren mondjesmaat. Hiervoor zijn innovatie en procesverbetering nodig. Temeer gezien de sterke stijging in loonkosten.

Een andere uitdaging is blijvende volatiliteit op grondstofmarkten. Dit vraagt ook in 2025 scherpte en flexibiliteit van voedselproducenten. Gemiddeld gezien zijn grondstoffen goed voor 45 procent van de totale kosten. Naast grondstofprijzen wordt ook de toegang tot grondstoffen een steeds uitdagender thema. Zo worden zuivelfabrieken en slachterijen geconfronteerd met een structureel lager aanbod van melk en dieren. Daarnaast is de verwachting dat de effecten van klimaatverandering en wetgeving zoals de European Deforestation Regulation (EUDR) de toegang tot grondstoffen complexer maakt.

De mate waarin producenten geraakt worden door prijsstijgingen van grondstoffen is onder meer afhankelijk van de duur van bestaande inkoopcontracten, beschikbare alternatieven, het deel van de kosten die ze zelf kunnen absorberen en in hoeverre waarin zij hogere kosten aan de klant kunnen doorberekenen. Tot dusver heeft de voedingsindustrie hogere kostprijzen goed kunnen doorbelasten. Wel lijken onderhandelingen tussen producenten van A-merken en supermarktorganisaties harder dan ooit te verlopen, met steeds vaker lege schappen tot gevolg. Temeer omdat supermarktorganisaties zich in toenemende mate verenigen in (internationale) inkoopallianties.

Naast deze structurele uitdagingen heerst voor een deel van de producenten onzekerheid over de mate waarin de Verenigde Staten importtarieven invoeren en het effect ervan op Nederlandse voedingsbedrijven. Het effect is afhankelijk van het type product en de hoogte van de heffing. Zo is de prijsgevoeligheid van luxeproducten in het algemeen lager.

Supermarktorganisaties spreken zich steeds explicieter uit over hun rol in de transitie naar een gezonder voedselpatroon, de Nutri-score heeft zijn intrede gedaan en belangstelling voor de Schijf van Vijf neemt toe. Het Nationaal Preventieakkoord heeft echter niet kunnen voorkomen dat het aantal Nederlanders met obesitas toeneemt. Hiervoor is onder andere een gezonder voedingspatroon nodig. Uit de meest recente Voedingsscores Gezondheidsenquête van het CBS blijkt dat een groot deel van de Nederlanders nog relatief ongezond eet. Dit geldt vooral voor jongeren en jongvolwassenen, waar ouderen meer aandacht hebben voor gezond eten.

Daarnaast blijft het verlagen van de impact op het klimaat een centraal thema, mede gedreven door eisen van afnemers als gevolg van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Veel bedrijven zijn inmiddels druk met deze rapportage. Echter, in veel gevallen ontbreekt het aan een uniforme taal en standaardisatie. Vooralsnog groeien de administratieve lasten en blijft het onzeker of CSRD leidt tot verbeteringen.

Ook de nieuwe EU-verordening inzake verpakkingen en verpakkingsafval (Packaging and Packaging Waste Regulation, PPWR), die vanaf begin 2025 van kracht is, verhoogt andermaal het ambitieniveau dat de voedingsindustrie moet hebben op dit thema. Een veel besproken onderdeel hiervan is het verbod op verpakkingen voor eenmalig gebruik. Dit verbod zal per 2030 ingaan en naar verwachting een grote impact hebben op voedingsbedrijven. Tot slot blijven reductie van voedselverspilling en in het verlengde hiervan de eiwittransitie van invloed en komt er steeds meer aandacht voor waterkwaliteit, gedreven door de aankomende Kader Richtlijn Water (KRW).

Om op al deze verschillende borden te kunnen schaken zijn forse investeringen nodig, bijvoorbeeld op het gebied van innovatie en dataverzameling. Deze investeringen laten zich vooralsnog lastig terugverdienen omdat ze niet altijd direct leiden tot een hogere afzetprijs. En dat allemaal in een context waarin de consument meer vraagt op het gebied van kwaliteit, gemak, gezondheid, duurzaamheid en betaalbaarheid, en klanten vooral zoeken naar een onderscheidend assortiment tegen een zo’n laag mogelijke prijs. Het is voor ondernemers daarom zaak om slimme keuzes te maken vanuit de eigen strategie en in te zetten op de juiste doelen.

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Voedingsindustrie voorzichtig terug op groeipad'.

(Zie je geen download of kun je het rapport niet downloaden? Upgrade de browser naar de meest recente versie.)

Een stapje voor met onze sectorexpertise

Voor elke ondernemer is het belangrijk om te weten wat er nu speelt, maar vooral wat er komen gaat. Baseer beslissingen op de ontwikkelingen en trends in de sector. Onze sectorexperts weten wat er speelt. Zie waar de kansen liggen. Nét dat stapje voor.

Bekijk de prognoses van alle sectoren voor 2025

Lees verder in de foodsector

De Nederlandse foodsector is koploper op het gebied van arbeidsproductiviteit en innovatie. Robotisering, digitalisering en duurzaamheid zijn belangrijke thema’s waarop ondernemers zich onderscheiden ten opzichte van veel internationale concurrenten.

Bekijk alle artikelen