Generatieve AI pakt rol in de duurzaamheidstransitie

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport: Generatieve AI pakt rol in de duurzaamheidstransitie.

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Read all the facts and developments in the report: Generative AI enters the sustainability transition.

(Don't see a download or can't download the report? Then upgrade your browser to the most recent version.)

De ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie, ook wel artificiële intelligentie of kortweg AI genoemd, raakten in een stroomversnelling sinds eind 2022 de superslimme chatbot ChatGPT werd geïntroduceerd. Sindsdien buitelen de grote technologiebedrijven over elkaar heen om nieuwe AI-modellen te introduceren die steeds betere antwoorden genereren op steeds complexere vragen en op basis van geschreven instructies indrukwekkend beeld- en videomateriaal creëren.

Hoewel er veel wordt gesproken over de entertainmentwaarde van generatieve AI en mogelijke productiviteitswinst, liggen er ook potentiële toepassingen op het gebied van duurzaamheid – een perspectief dat niet buiten beschouwing kan blijven nu de effecten van de opwarming van de aarde al op veel plekken pijnlijk duidelijk zijn. De nieuwe technologie kan een aanvulling vormen op onder andere wet- en regelgeving, financiering en gedragsverandering.

De opkomst van generatieve AI is een schoolvoorbeeld van de ‘twin transition’. Dit begrip verwijst naar digitale transitie en de duurzaamheidstransitie, die tegelijkertijd plaatsvinden en op elkaar inwerken. Bedrijven die verder zijn op het gebied van digitalisering presteren bijvoorbeeld beter op het gebied van duurzaamheid. Ook wijst wetenschappelijke literatuur op een positieve bijdrage van AI aan de ‘sustainable development goals’ (SDG’s) die de Verenigde Naties hebben gedefinieerd. Specifiek voor de SDG’s die betrekking hebben op klimaatverandering, natuurlijke ecosystemen en verduurzaming van sectoren geldt dit voor 50 van de 55 sub-doelstellingen. Tegelijkertijd blijkt AI op 18 van deze sub-doelstellingen – soms tegelijkertijd – ook een remmende werking te hebben, iets wat onder andere te herleiden valt tot de grote hoeveelheid energie die nodig is voor de ontwikkeling en het gebruik van de AI-modellen.

Investeerders zien brood in AI als ondersteuner in de duurzaamheidstransitie. In 2021 – toen de technologiemarkt na de initiële ‘coronaschok’ een enorme groei liet zien – staken investeerders wereldwijd 25,2 miljard dollar in duurzame AI-startups, zo blijkt uit gegevens van dataverzamelaar Net Zero Insights. In 2022 liep dit bedrag terug naar 21,4 miljard dollar door rentestijgingen en een algeheel ongunstiger investeringsklimaat, en ook 2023 is niet immuun gebleken voor deze dynamieken. Op 1 december stond de teller op 18,5 miljard.

Dit rapport verkent diverse duurzame toepassingen van generatieve AI aan de hand van de investeringen in startups en scale-ups die hierin actief zijn. Zo worden deze toepassingen al stevig omarmd in de hoek van bedrijfsrapportages en -analyses op klimaatrisico en klimaatimpact. Diverse softwarebedrijven zetten het taaltalent van AI in om grote hoeveelheden bedrijfsdata om te zetten naar heldere rapportages en inzichten. Ook prominent aanwezig zijn de virtuele assistenten, die in een natuurlijke dialoog vragen beantwoorden over duurzaamheidskwesties en de gebruiker op basis van allerlei data van advies kunnen voorzien. Samen zijn deze activiteiten goed voor 258 miljoen dollar aan investeringen sinds 2018.

Daarnaast kan generatieve AI worden toegepast om versneld nieuwe materialen en eiwitten te ontwerpen, met specifieke toepassingen en voordelen. Voorbeelden zijn groene brandstoffen, materialen die worden geoptimaliseerd op levensduur en recyclebaarheid, of enzymen die plastic kunnen afbreken. Waar het onderzoek naar zulke nieuwe moleculen traditioneel een tijdrovende exercitie is met veel ‘trial-and-error’, kan dat via generatieve AI sterk worden verkort. Investeerders staken tot nu toe 85 miljoen dollar in jonge bedrijven in deze categorie.

Een prillere functie van generatieve AI is die van ontwerper of ingenieur. De technologie kan bijvoorbeeld kleding helpen personaliseren zodat de geproduceerde stukken beter aansluiten op de marktvraag en de negatieve milieugevolgen door onverkochte – en dus zinloos geproduceerde – kleding worden beperkt. Ook in de gebouwde omgeving liggen er kansen, zoals gebouwen die met AI worden geoptimaliseerd op energie-efficiëntie en materiaalgebruik. Naar verwachting zullen huidige ontwerpmethoden steeds meer met generatieve AI worden verrijkt.

Voor de ontwikkeling van generatieve AI wordt echter ook een prijs betaald. De technologie functioneert op basis van grote hoeveelheden data en het bijbehorende leerproces, ook wel de ‘training’ genoemd, kost veel rekenkracht. De training van GPT-3.0 – een van de voorgangers van de huidige modellen achter ChatGPT – ging gepaard met 502 ton aan CO2-uitstoot; hetzelfde als de jaaruitstoot van 251 Nederlandse benzineauto’s. Ook de constante stroom aan vragen die het model te verwerken krijgt, vergt heel wat rekenkracht en energie. Hoewel de hierboven geschetste toepassingen niet op eenzelfde schaal worden gebruikt als de immens populaire chatbot, blijft het belangrijk om bij de ontwikkeling en toepassing van generatieve AI een zorgvuldige afweging te maken van zowel de positieve- als negatieve effecten ervan.

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport: Generatieve AI pakt rol in de duurzaamheidstransitie.

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Lees verder in de technologiesector

Technologie, Media & Telecom (TMT) is een van de snelst groeiende sectoren. Geholpen door de toenemende inzet van software, algoritmen en sensoren staat deze sector aan de basis van de digitale vernieuwing van andere sectoren.

Bekijk alle artikelen