Harde daling in aantal winkels afgeremd

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Tijdens de coronacrisis is het aantal winkels in veel branches verder afgenomen. De trend van minder fysieke retail-locaties in met name de categorieën schoenen, kleding en elektronica was voor het uitbreken van de pandemie al gaande, maar toch is duidelijk te zien dat met name in 2020 het aantal winkels harder afnam dan in de voorgaande jaren. Het feit dat pure webwinkels als Coolblue juist fysieke brand- en experience stores openen, kunnen deze trend niet keren.

Veel retailers zullen in 2020 hebben besloten om de fysieke winkels die er financieel niet goed voor stonden te sluiten, soms ingegeven doordat zij het huurcontract niet tegen alle voorwaarden wilden verlengen. Tevens is een deel ook failliet gegaan. Het aantal faillissementen was echter laag door de geboden overheidssteun. Dit heeft ervoor gezorgd dat in 2021 de afname in het aantal winkels minder sterk was dan in 2020.

Een andere verklaring voor de fysieke afname is dat veel retailers besloten ten tijde van corona om hun strategie aan te passen en de focus verder te verleggen naar online, gezien de beperkende corona-omstandigheden. Binnen bepaalde winkelformules sloten retailers minder kansrijke locaties en vergrootten hun investeringen in hun webshop. De fysieke winkels die binnen de winkelformules overblijven, zijn veelal gericht op het ervaren van de producten en het geven van persoonlijk advies.

Duidelijk is te zien dat het grootste deel van de retail beter door 2021 is gekomen dan 2020. In het eerste coronajaar en met name in de eerste lockdown waren veel winkels niet voorbereid op de beperking van het aantal klanten in de winkel. De mogelijkheid van click & collect en winkelen op afspraak hebben er bij navolgende lockdowns voor gezorgd dat winkels beter uit de strijd kwamen, al maakten deze mogelijkheden de volledige schade lang niet goed.

Opvallend is dat het aantal winkels in de categorie sport en spel juist minder hard daalde dan in de jaren ervoor. De verklaring hiervoor ligt deels in het feit dat tijdens de pandemie mensen vaak niet meer hun gebruikelijke sport konden beoefenen en andere spullen voor ‘thuis sporten’ nodig hadden om aan de broodnodige beweging te komen. Daarnaast zijn de fysieke omzetten in sportwinkels in eerdere jaren al flink getroffen en is door de online concurrentie al veel gesaneerd in locaties.

In tegenstelling tot het aantal winkels is de gemiddelde winkelvloeroppervlakte wel toegenomen bij nagenoeg alle categorieën, behalve in het geval van warenhuizen. Het aantal locaties is afgenomen maar daarentegen zijn deze gemiddeld dus wel groter geworden. Dit past in de trend van meer beleving en inspiratie brengen op grotere locaties die daarvoor meer mogelijkheden bieden. De groei van het aantal kleinere stadswinkels van bouwmarkten, supermarkten en interieurzaken, mitigeert dit gemiddelde enigszins.

In de afgelopen twee coronajaren is een duidelijke stijging te zien van de onlinebestedingen bij retailers, zo blijkt uit transactiedata van ABN AMRO. Ook is duidelijk dat tijdens perioden van strenge maatregelen de onlinebestedingen flink hoger waren en dat deze weer daalden zodra de ingrepen weer versoepelden. Dit effect is goed te zien bij de onlineverkoop van kleding die sterk meebewoog met de maatregelen. Voor meubelzaken en supermarkten geldt dat de onlinebestedingen sinds de crisis op dit moment ver boven het niveau van 2019 liggen. Ook de onlinebestedingen aan elektronica zakten niet volledig terug op momenten dat de maatregelen werden versoepeld.

De concurrentie van online blijft groeien, zo blijkt uit het rapport ‘Naar een nieuw normaal in winkelgedrag’. Hieruit blijkt dat gemiddeld 36 procent van de consumenten een sterke voorkeur heeft voor het onlinekanaal. Voor kleding en schoenen is dit respectievelijk 31 en 28 procent. Voor de aankopen van elektronica gaat bij maar liefst 44 procent van de consumenten de voorkeur uit naar online en dit percentage neemt jaarlijks toe.

De stijging in onlinebestedingen is niet de enige oorzaak van de daling van bestedingen in fysieke winkels. Consumenten hebben ook minder uitgegeven. De totale bestedingen daalden bijna tot het niveau van 2015 volgens het CBS. Dit kwam vooral door een daling aan bestedingen in de horeca, maar raakten ook bestedingen aan kleding en schoenen.

Consumenten kochten minder nieuwe kleding, omdat evenementen niet doorgingen, mensen thuis moesten werken en niet meer uit eten konden. Nu dit soort gebeurtenissen weer plaats gaan vinden, is de verwachting dat de bestedingen aan kleding en schoenen weer stijgen.

Het aantal fysieke winkels dat onderdeel is van een winkelformule is in bijna alle categorieën afgenomen tijdens de pandemie. Zo lieten de formulewinkels in de categorieën kleding & mode, schoenen & lederwaren en huishoud- & luxeartikelen een krimp zien van respectievelijk acht, negen en veertien procent.

Een uitzondering op de krimp van het aantal formulewinkels is juwelier & optiek. Zij lieten een kleine groei zien van net iets minder dan twee procent van januari 2020 op januari 2021. Daarnaast is het aantal formulewinkels toegenomen bij supermarkten en warenhuizen. Beide categorieën met minder dan 0,2 procent.

Het totaal aantal formule vestigingen neemt dus af. Om hun winkels open te houden zoeken retailers kennelijk niet de oplossing om onderdeel te worden van een formule. Dit terwijl samen inkopen en investeren in de formule en in een onlinepropositie veel kostenbesparingen en slagkracht op zou kunnen leveren. Het gezamenlijk inkopen doen via inkooporganisaties waarbij zelfstandig en niet onder een formulenaam wordt gehandeld, is niet uit deze cijfers te halen.

Het blijft van groot belang om in winkelgebieden samen te werken en het winkelgebied aantrekkelijk te houden met een goede samenstelling van winkels in combinatie met horeca, cultuur, wonen en werken. In de komende periode gaat de overheidssteun aan retailers stoppen en is de kans groot dat het aantal faillissementen en opheffingen gaat toenemen. De leegstand kan daardoor in de winkelgebieden ook toenemen. De verwachting is dan ook dat het aantal winkelgebieden en de omvang ervan zal afnemen, maar dat de kwaliteit zal toenemen om de onlineconcurrentie aan te kunnen en onderscheidend te blijven.

Lees het volledige rapport 'Retail in economisch perspectief'.

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Lees verder in de retailsector

De winkel van vandaag is meer dan alleen een voorraadkast. Het biedt klanten advies en inspiratie en is de plek om in contact te zijn met klanten. Door de Oekraïne crisis en forse inflatie is het consumentenvertrouwen sterk gedaald en dit beïnvloedt het consumentengedrag. Retailers kampen daarnaast met forse kostenstijgingen op het gebied van inkoop, huur, personeelskosten, covid herstelbetalingen en energie. De omstandigheden blijven ook na covid voor veel retailers uitdagend.

Bekijk alle artikelen